طراحی رابط ها در تقاطع های غیرهمسطح ( تبادل ها )
یکی از زیباترین و پرکاربردترین موارد طراحی قوس ها در راهسازی طراحی رابط ها در تبادل ها می باشد که در آزادراه ها و بزرگراه ها بسیار دیده می شود . امروز با رشد شهرها و افزایش ترافیک ، ساخت تقاطع های غیر همسطح یعنی تبادل ها جهت کاهش زمان سفر ، افزایش ظرفیت و غیره بسیار رواج یافته است . از سوی دیگر می توان گفت هر چند که هزینه های احداث تبادل ها بسیار زیاد است و اما نقش آن ها در کاهش مصرف سوخت کاهش آلاینده های زیست محیطی و نیز پایین آمدن آمار تصادفات نقش بسزایی دارد . بنابراین لازم است تا با شناخت کلی از تقاطع ها با نحوه طراحی رابط ها در تبادل ها آشنا شویم .
تعریف انواع تقاطع ها
می توان گفت تمامی راه های ارتباطی به منظور تامین جابه‌جایی و دسترسی در برخی نقاط با راههای دیگر تلاقی دارد . به طور کلی تلاقی راه ها در شبکه ارتباطی با توجه به شرایط و درجه راه در دو حالت کاملاً متفاوت به شرح زیر است
تقاطع همسطح : محل برخورد دو یا چند راه ارتباطی می باشد به طوری که تلاقی تمام راه های منتهی به آن همسطح باشند . به هر کدام از راه های منتهی به تقاطع نیز یک شاخه تقاطع گفته می‌شود . بر اساس تعداد شاخه های تقاطع می توان آنها را به شش دسته کلی زیر تقسیم کرد :
سه راه ، چهارراه ، چند راه ، میدان ، دوربرگردان ، تقاطع همسطح راه با راه آهن
متداول ترین نوع تقاطع همسطح حالتی است که دو راه یکدیگر را قطع می‌کنند و از هم بگذرند که به آن تقاطع چهارراه گفته می شود . همچنین سطح مشترک بین سواره رو راه های متقاطع را نیز سطح تقاطع می نامند .
بهتر است تقاطع همسطح بیشتر از ۴ شاخه نداشته باشد . هر یک از تقاطع های مذکور با توجه به نحوه جریان بندی ترافیک در آنها به انواع گوناگون تقسیم می‌شوند . مشخص کردن مرز مسیر های عبور در تقاطع با خط کشی علامت گذاری یا جدول سازی را در اصطلاح جریان بندی می نامند. همچنین به محوطه ای از راه که به وسیله حاشیه روسازی خط کشی جدول و امثال آن جریان‌های ترافیک را از یکدیگر جدا می‌کند جزیره گفته می‌شود . لازم به توضیح است که با ایجاد جزیره های ترافیکی در محل تقاطع و جدا کردن جریان های مختلف ترافیک موجود در آن می توان ظرفیت تقاطع همسطح را افزایش داد .
مطابق آیین نامه طرح هندسی راههای ایران نشریه شماره ۴۱۵ فاصله تقاطع ها از یکدیگر باید به اندازه ای باشد که فضای عملکردی تقاطع های مجاور هم پوشانی نداشته باشد . در صورت همپوشانی اجباری بهتر است از خط های تغییر سرعت به هم متصل یا خط تغییر سرعت مشترک برای تقاطع مجاور استفاده شود .
یکی از کاربردهای خاص دوربرگردان ها در ابر خیا بان ها می باشد که برای انجام حرکات گردش به چپ محدود شده پس از تقاطع همسطح طراحی می‌شود . گونه ای از تقاطع های همسطح وجود دارد که در آن حرکات گردش به چپ چند صد متر جلوتر قبل از رسیدن به تقاطع توسط معابر جداگانه چراغ دار به سمت جریان ترافیک مخالف صورت می‌پذیرد . به این تقاطع ها تقاطع هم سطح با جریان پیوسته گفته می شود . این نوع تقاطع دارای تعداد زیادی جزیره می باشد که پیچیدگی آن را افزایش میدهد . گاهی اوقات در خیابانها ممکن است هر دو دوربرگردان مربوط به جریان های ترافیک متقا بل در مجاورت یکدیگر قرار گیرند . به این حالت در اصطلاح دوربرگردان های پروانه ای گفته می شود .
به منظور طراحی تقاطع های همسطح شهری به نشریه شماره ۱۴۵ تقاطع های همسطح شهری و جهت طراحی مشخصات فیزیکی و ملاحظات مربوط به تقاطع های همسطح برون‌شهری به فصل هشتم از نشریه ۴۱۵ آیین نامه طرح هندسی راه های ایران می توان مراجعه نمود .
حداکثر دامنه مطلوب زاویه تقاطع بین ۷۵ تا ۱۲۰ درجه می باشد .
تقاطع غیر همسطح : راه ارتباطی است به طوری که تلاقی تمامی راه های منتهی به آن غیر همسطح در دو یا چند سطح باشند همچنین به مجموعه مسیرهای یک تقاطع غیرهمسطح که کلیه عبوری های اصلی بدون تقاطع با استفاده از پل صورت می پذیرد و رابط با زاویه کم از مسیری خارج و یا به مسیری می پیوندد تبادل گفته می شود . منظور از رابط راهی معمولا یک طرفه برای ایجاد ارتباط فرعی بین شاخه های تبادل و یا بین مسیر اصلی و راه جانبی می باشد
به طور کلی تبادل ها به منظور کاهش یا حذف تلاقی های ترافیکی ، ارتقای ایمنی ، کاهش تاخیر و افزایش ظرفیت ترافیکی طراحی می‌شود به گونه ای که احتمال برخورد میان جریان‌های متقاطع در محل تقاطع منتفی است .
به طور کلی در هر تقاطع غیر همسطح باید با انجام مطالعات دقیق موقعیت راه های متقاطع نسبت به هم از نظر زیرگذر یا روگذر بودن مشخص شود . مهمترین عوامل تعیین کننده در انتخاب زیرگذر و روگذر عبارتند از :
- شرایط پستی و بلندی منطقه و هماهنگی طرح با آن
- محدودیتهای راستای افقی و قائم مسیرهای متقاطع
می توان گفت طرحی که با عوارض موجود هماهنگی دارد از نظر ظاهری هوشمندترین تر و از نظر اجرایی و نگهداری نیز اقتصادی‌ترین گزینه می باشد . برخی از ملاحظات انتخاب زیرگذر یا روگذر بر اساس نشریه ۴۱۵ به شرح زیر است :
- در صورت وجود ترافیک گردشی قابل ملاحظه پایین بودن تراز راه اصلی باعث افزایش سرعت ترافیک ورودی به راه اصلی و کاهش سرعت ترافیک خروجی از راه اصلی می شود
- در مواردی که گذر یا زیر گذر هیچگونه مزیتی نسبت به هم ندارند طرحی که بیشترین فاصله دید را تامین کند اولویت دارد
- در صورت تلاقی راه جدید با راه موجود با ترافیک قابل ملاحظه رو گذر شدن راه جدید اختلال کمتری در ترافیک راه موجود ایجاد خواهد کرد
آخرین دیدگاه‌ها