نقشه توپوگرافی چیست و چه کاربردی دارد ؟

فرض کنید از یک منطقه نقشه مسطحاتی تهیه شده و عوارض روی آن نمایش داده شده اند. اگر بخواهیم روی این نقشه توپوگرافی زمین (برآمدگی ها و فرورفتگی های سطح زمین) را نشان دهیم ، به دلیل دو بعدی بودن صفحه نقشه ، این کار به صورت سه بعدی امکان پذیر نمیباشد .
ترسیم منحنی های میزان در صفحه دوبعدی نقشه و تفسیر این خطوط هم ارتفاعو تجسم سطح زمین به جای نمایش سه بعدی آن است

قرن هاست که از اولین استفاده نقشه توپوگرافی برای پیروزی در جنگ ها و ساخت ساختمان ها بر اساس وِیژگی های سطحی زمین می گذرد. نقشه توپوگرافی در گذشته به نظامیان کمک می کرد تا مکان هایی که برای دفاع مناسب است را بیابند، اما امروزه بیشتر از این نقشه ها برای ساخت سازه های ساختمانی بر اساس میزان بالا آمدگی و یا فرورفتگی سطح زمین استفاده می شود. این نقشه کمک شایانی به استخراج منابع طبیعی کشورها کرده است. در ادامه با ما همراه باشید تا با توضیح و کاربرد های توپوگرافی آشنا شوید.

نقشه توپوگرافی

به نقشه هایی که علاوه بر شکل و موقعیت عوارض مسطحاتی زمین،وضع ارتفاعی آن را نیز معمولا به صورت منحنی میزان ها و نقاط ارتفاعی نمایش میدهند،نقشه های توپوگرافی میگویند.

در اکثر پروژه های عمرانی ، نقشه های مسطحاتی به تنهایی پاسخگوی نیاز آنها نمی باشند و به نقشه های توپوگرافی نیاز است .

مطالعات منابع طبیعی ، جغرافیایی ، مطالعات اولیه طرح های عمرانی ، برنامه ریزی ها و آزمایش منطقه ای و ملی و غیره همه نیاز به نقشه توپوگرافی دارند.

نقشه برجسته نگاری، نوعی نقشه زمین شناختی است که نشان دهنده ویژگی های فیزیکی زمین و ناهمواری های افقی و عمودی سطح زمین می باشد. از این نقشه برای مطالعه ویژگی های زمین شناختی برای کشف و استخراج راحت تر منابع طبیعی استفاده می شود. نقشه توپوگرافی این امکان را به ما می دهد تا ارتفاع سازه ها و ارتفاع سطح صخره ها، کوه ها، رودخانه ها، منابع طبیعی و… یک کشور را در مقیاس بسیار کوچک تری ببینیم.

توپوگرافی چیست؟

نقشه های هوایی جهان که به کمک ماهواره و یا هواپیماها عکسبرداری و ترسیم می شوند از اطلاعات اضافی و کیفیت پایینی برخورد هستند، نقشه های توپوگرافی بدون داشتن هیچ کدام از این مشکلات اطلاعات مرز بندی های کشورها، پستی و بلندی ها زمین و… را در اختیار نظامیان، کوهنوردان، پیمانکاران و مهندسان قرار می دهد و کار آنان را در حفاظت، پیدا کردن راه، ساخت سازه و… آسان می کند. یکی از اصلی ترین کاربردهای این نقشه جلوگیری از گم شدن کوهنوردان است، کوهنوردان به راحتی می توانند با استفاده از این نقشه و توجه به پستی و بلندی های زمین راه خود را پیدا کنند.

با دانستن رنگ ها و علائم نقشه می توان اطلاعات و معانی مختلفی را در نقشه برجسته نگاری به دست آورد. هر سازه ای در این نقشه نماد خاص خود را دارد و فهمیدن اینکه چه سازه ای است کاری آسان است، اما فهمیدن مفهوم رنگ هایی که در این نقشه به کار گرفته می شود، کمی سخت می باشد. معنی این رنگ ها به صورت زیر می باشد:

• رنگ آبی: نشان دهنده رودخانه یا دریاچه
• زنگ سیاه: نشان دهنده سازه های ساختمانی و جاده های درون شهری
• رنگ قهوه ای: نشان دهنده خطوط میزان 
• رنگ قرمز: نشان دهنده بزرگراه ها

دانلود نمونه نقشه توپوگرافی

قوانین مربوط به برداشت نقشه توپوگرافی :

دقت ارتفاعی نقشه های توپوگرافی بستگی به محل ، تراکم و دقت ارتفاعی نقاط در عملیات برداشت دارد. از سوی دیگر هرچه مقیاس نقشه بزرگتر باشد نیاز به منحنی میزان های با ارتفاع دقیق تر و با فواصل ارتفاعی کمتر است.

برداشت نقاط برای تهیه نقشه توپوگرافی از قواعد زیر رعایت مینماید:

• برداشت نقاط در محل شکستگی های ارتفاعی مانند نوک قله و کف دره
• برداشت نقاط در بالا ، میانه و پایین شیب ها
• برداشت نقاط و تعیین مسیر شکستگی ها (مانند ترانشه)، خط القعر ها (مانند محور آبریز) و خط الراس ها (تیغه رشته کوه)
• تراکم برداشتی حدقل دو سانتی متر در مقیاس نقشه
• رعایت حد مجاز خطاهای ارتفاعی برای نقاط برداشت شده که بر اساس آن حدکثر خطای ارتفاعی نقاط برداشت شده نباید از نصف فاصله ارتفاعی منحنی بیشتر شود.

منحنی میزان :

منحنی‌های میزان در نقشه‌های توپوگرافی خطوطی فرضی هستند که تمام نقاط آن‌ها دارای یک ارتفاع می‌باشند.

یک نقشه توپوگرافیک، چیزی نیست جز تعدادی خطوط ساده که گاه به صورت پیچ در پیچ و گاه به صورت صاف کشیده شده‌اند. به این خطوط، خطوط حد فاصل یا Contour lines می‌گویند. این خطوط، نمایشگر مکانهایی بر روی نقشه هستند که نسبت به یک نقطه مرجع دارای ارتفاع ثابتی هستند. یعنی اگر شما یکی از این خطوط contour را دنبال کنید تمامی نقاطی که با این خط مشخص شده‌اند ارتفاع یکسانی دارند.

قوانین مربوط به منحنی‌های میزان :

قانون ۱: هر خط حدفاصل (خط کنتور) نمایشگر خطوطی است که کاملاً هم ارتفاع هستند.
قانون ۲: خطوط حدفاصل هیچ‌گاه با یکدیگر برخورد نمی‌کنند.
قانون ۳: رفتن از یک خط حدفاصل به یک خط حدفاصل بالاتر، نشان دهندهٔ افزایش ارتفاع می‌باشد.
قانون ۴: هر چقدر، خطوط حدفاصل به همدیگر نزدیکتر باشند، شیب زمین تندتر و هر چقدر فاصلهٔ این خطوط با همدیگر بیشتر باشد، شیب زمین ملایم‌تر است.
قانون ۵: تعدادی خطوط حدفاصل بسته، نشانگر یک تپه یا یک کوه می‌باشند، اما اگر این خطوط بسته به صورت هاشور زده باشند، نمایشگر یک حفره بر روی سطح زمین می‌باشند.
قانون ۶: خطوط حدفاصل در یک دره که رودخانه دارد در نقاط سرچشمه رودخانه و بالای تپه به صورت شکل V در می‌آیند.
قانون ۷: بر روی یک قله یا در عمق یک دره با ارتفاع یکسان ممکن است تعدادی از خطوط حدفاصل تکرار شوند. این معمولاً در مورد دره‌های هم سطح یا قله هم ارتفاع اتفاق می‌افتد.

منابع : نقشه برداری عمومی ۲ – wikipedia