آشنایی با ترازیابی در نقشه برداری و کاربردهای آن
ترازیابی در نقشه برداری یکی از مراحل مهم در علم نقشه برداری است. نخستین تعریفی که از ترازیابی ارائه می شود این است که ترازیابی زمین یعنی سنجش ارتفاع سطح زمین با استفاده از برخی تجهیزات خاص مثل ترازیاب های میله ای درجه بندی شده (شاخص یا میر) و یا ترازیاب نوری. در ادامه این مقاله قصد داریم درباره ترازیابی در نقشه برداری و کاربردهای آن، انواع ترازیابی، تاریخچه آن، کاربرد ترازیابی و نرم افزارهای ترازیابی بیشتر صحبت کنیم.
ترازیابی در نقشه برداری
اول از تعریف ترازیابی آغاز کنیم. ترازیابی، یا لولینگ یا نیولمان بخشی از علم نقشه برداری است که در علوم مهندسی عمران و طراحی کاربرد دارد. ترازیابی به منظور سنجش از دور ارتفاع نقطه های متفاوت سطح زمین نسبت به یک نقطه ثابت انجام می گیرد. از ترازیابی به عنوان مثال در تعیین ارتفاع نقاط زمین نسبت به یک ساختمان استفاده می شود.
کاربردهای ترازیابی در نقشه برداری
ترازیابی یکی از شاخه های مهم در امر نقشه برداری است و به همین خاطر برای نقشه برداری اهمیت بالایی دارد. برای مثال اجرا کردن پروژه هایی مثل سدسازی، جاده سازی، پل سازی و … همه نیاز به انجام ارزیابی ترازیابی دارند.
انواع ترازیابی
ترازیابی انواع متفاوتی دارد. از جمله موارد زیر که به اختصار شرح داده شده است:
- ترازیابی مثلثاتی (Trigonometric leveling)
- ترازیابی مستقیم (Direct leveling)
- ترازیابی استادیمتری (Stadia leveling)
- ترازیابی فشارسنجی (Barometric leveling)
ترازیابی مستقیم
که ساده ترین و پر کاربردترین روش ترازیابی در علم نقشه برداری است. در ترازیابی مستقیم سنجش به شکل مستقیم با استفاده از وسایل ترازیابی انجام می شود. خود ترازیابی مستقیم نیز شامل یک دسته بندی خاص می شود که این دسته بندی به این شکل است:
ترازیابی ساده، شناور، متقاطع، دقیق، ترازیابی دو طرفه یا متقابل و در نهایت ترازیابی تفاضلی. که هر یک از این روش ها کاربرد خاص خود را داشته و در مواقعی خاص از آن ها استفاده می شود. به عنوان مثال ترازیابی مستقیم ساده را توضیح می دهیم.
ساده ترین روش در ترازیابینقشه برداری ترازیابی ساده به صورت مستقیم است. در این روش هدف سنجش ارتفاع دو نقطه در مقابل هم است. برای سنجش ارتفاع دو نقطه کافی است میله های سنجش را در نقطه های فوق مستقر کرده و دستگاه ترازیابی را بین دو نقطه قرار دهیم. اگر فاصله بین دو نقطه بیش تر باشد باید از ترازیابی تفاضلی یا دیگر روش های ترازیابی مستقیم استفاده کرد.
ترازیابی مثلثاتی
یکی دیگر از روش های ترازیابی است که در آن برای سنجش ارتفاع از روابط مثلثاتی و قضیه فیثاغورث استفاده می شود. به همین خاطر نیز این نام را روی آن گذاشته اند. به این روش ،روش غیرمستقیم هم می گویند.
ترازیابی با تکنیک فشارسنجی
در این روش از دستگاه های فشارسنج کمک گرفته می شود. فشار هوا با توجه به تغییر ارتفاع متغیر است و همین عامل به ما کمک می کند که برای تعیین ارتفاع یک نقطه از دستگاه فشارسنج کمک بگیریم.
ترازیابی استادیمتری
ترازیابی استادیمتری مدل پیشرفته تر ترازیابی مثلثاتی است. در این روش از همان مدل های مثلثاتی کمک گرفته می شود؛ با این تفاوت که در اینجا زاویه دید می تواند متغیر باشد و کمی شیب دار شود. از این روش در سنجش ارتفاع تپه ها و ماهواره ها استفاده می شود.
حل ترازیابی
حالا که با ترازیابی و انواع آن آشنایی پیدا کردید، نوبت به جداول ترازیابی نقشه کشی می رسد. جداول ترازیابی جدول های از پیش طراحی شده ای هستند که از آن ها برای سنجش زمین استفاده می شود. برای استفاده از جدول برای حل ترازیابی در ابتدا باید ستون های مورد نیاز جدول را تکمیل کنید. پس از تکمیل این ستون ها نوبت به محاسبات ریاضی می رسد. این محاسبات با توجه به روشی که از آن برای ترازیابی استفاده کرده اید می تواند متفاوت باشد و فرمول های خاص خود را داشته باشد. برای مثال در ترازیابی فشارسنجی لازم است از فرمول های تغییر فشار کمک بگیرید و یا در روش مثلثاتی باید از روابط مثلثاتی استفاده کنید و مقادیر خواسته شده جدول را به دست بیاورید. پس از تعیین مقادیر مورد نیاز نوبت به تحلیل داده ها می رسد که اغلب با استفاده از نرم افزارهای ترازیابی انجام می گیرد.
نرم افزارهای ترازیابی
برای سادگی کار ترازیابی امروزه نرم افزارهای زیادی تولید شده است. ولی همچنان بسیاری از نقشه بردار ها میل دارند از نرم افزار ساده و کاربردی اکسل برای این کار استفاده کنند. اکسل با همین ظاهر ساده اش کاربردهای فراوانی در نقشه برداری دارد. کافی است کمی به فرمول نویسی در نرم افزار اکسل تسلط داشته باشید تا با استفاده از آن بتوانید محاسبات مورد نیاز برای ترازیابی را انجام دهید. به همین منظور در اغلب دوره های ننقشه برداری کار با نرم افزار اکسل نیز آموزش داده می شود
آخرین دیدگاه‌ها